Sốc văn hóa khi sang sinh sống học tập trên một đất nước khác là một việc khó khăn mà du học sinh phải đối mặt nhưng sốc văn hóa khi những du học sinh đó trở về sinh sống và lập nghiệp trên chính quê hương mình lại là một việc khó khăn hơn rất nhiều.
Cách giao tiếp và môi trường làm việc lạ lẫm
Theo chia sẻ của nhiều DHS khi trở về nước, “sốc” nhất vẫn là cách giao tiếp, cư xử của nhiều người xung quanh khác xa với cách cư xử của người nước ngoài. Cao Minh Trí – cựu DHS Trường London College of Fashion (Anh) chia sẻ: “Học ở Anh bốn năm, tôi học được câu cửa miệng của họ là cảm ơn và xin lỗi trong bất cứ công việc gì. Thế nên khi trở về Việt Nam , chính những câu nói tưởng chừng lịch sự này lại mang lại quá nhiều… phiền toái”.
Minh Trí kể: “Một lần toàn cơ quan họp để xử lý những sai sót về kinh doanh trong quý, tôi vừa mở miệng để xin lỗi và xin trình bày ý kiến của mình thì nhiều người chen ngang: “Hóa ra những sai sót này do anh làm hả?”. Lần khác, đi ngoài đường tôi bị một xe khác tông vào, vì thói quen nên tôi nói xin lỗi thì ai dè người này lấy đó làm lý do cho rằng tôi chạy sai và buộc tôi phải đền”.
Cách tốt nhất để hòa nhập, theo kinh nghiệm của nhiều DHS, là bạn nên lấp khoảng trống giữa hai nền văn hóa nơi bạn từng du học và nơi bạn trở về bằng cách tôn trọng cả hai vì thực tế, khác biệt quá lớn về trình độ phát triển là nguyên nhân chính làm nên khác biệt về văn hóa.
Bạn Phan Ngọc Linh, cựu DHS Học viện Phát triển Quản lý Singapore (MDIS), chia sẻ: “Nói thật, khi mới về Việt Nam, tôi không dám đi ăn ở tiệm, quán xá vì thấy những đám giấy ăn nhàu nát vứt dưới gầm bàn, bát đũa nhơm nhớp dầu mỡ, thậm chí còn bám cả đồ ăn thừa. Nhưng dần dần tôi cũng quen lại với văn hóa quán cóc của nước mình. Bây giờ thì hoàn toàn thoải mái rồi vì thấy tụ tập bạn bè trong những quán đó thú vị hơn nhiều so với các nhà hàng sang trọng ở nước ngoài”.
Những cú sốc văn hóa ngược còn đến từ sự khác biệt lớn về cách thức, phong cách làm việc, tiêu chuẩn chuyên môn ở Việt Nam khiến các cựu DHS không “tự tin” ứng dụng hiệu quả các kiến thức và kỹ năng đã học tập được ở nước ngoài. Trần Văn Tùng, cựu DHS Trường University of Central Lancashire (Anh), hiện đang làm việc cho một công ty nước ngoài có trụ sở trên đường Cống Quỳnh (quận 1, TP.HCM), chia sẻ: “Cái tôi rút ra được sau hơn nửa năm làm việc ở một công ty nhà nước đó là: Họ coi trọng tuổi tác và thâm niên hơn khả năng làm việc khiến tôi cảm thấy lạc lõng. Việc trao đổi thẳng thắn với cấp trên là điều không thể có. Sẽ chẳng có ai nghe mà lại còn dè bỉu “lấy mác du học ra để hù người ta à”. Riết nên tôi nản và quyết định thôi việc”.
Kinh nghiệm để hòa nhập trở lại
Để hòa nhập trở lại với thói quen giao tiếp và môi trường làm việc trong nước, theo nhiều DHS, điều quan trọng nhất là luôn giữ được sự cân bằng, không để mình rơi vào trạng thái trầm cảm hoặc thất vọng. Ngoài ra, kinh nghiệm của nhiều DHS đi trước là: Tránh đề cập nhiều đến đất nước mà mình đã đi du học. Lời khuyên này thoạt nghe có vẻ vô lý nhưng thực tế lại giúp bạn nhanh chóng “tái hòa nhập cộng đồng” sau du học.
Phạm Ngọc Quỳnh Trang – cựu DHS Trường Marketing Singapore (MIS), giải thích: “Mình là người có điều kiện đi xa, học tập tại một nước tiên tiến nên trong suy nghĩ của những người “ở nhà” thì họ thiệt thòi hơn so với mình. Nếu ngay khi trở về nước, mình lại không ngừng kể về những điều tuyệt diệu vừa trải qua thì cũng tức là đang khơi gợi về những thiệt thòi của họ. Vô hình trung mình đang đẩy bản thân ra xa những người xung quanh. Vậy là để tránh bị cô lập hoặc ít nhất là cảm giác lạc lõng thì mình phải tạm thời “quên” Singapore trong các câu chuyện. Rồi dần dà với thời gian, khi đã thực sự được “đón nhận” trở lại trong vòng tay bạn bè và đồng nghiệp, mình mới có thể từ từ nói về những điều tai nghe mắt thấy trong thời gian du học”.
